Psy Protocol (trước đây là QED Protocol) vừa chính thức ra mắt mạng thử nghiệm công khai (public testnet), giới thiệu một kiến trúc blockchain đột phá được thiết kế để đạt được thông lượng (throughput) ngang tầm internet cùng với bảo mật ở cấp độ Bitcoin. Với khả năng xử lý hàng triệu giao dịch mỗi giây (TPS) trong các thử nghiệm nội bộ, Psy Protocol đặt mục tiêu giải quyết những thách thức lớn về khả năng mở rộng và bảo mật trong không gian Web3.
Tối ưu hóa Mô hình kinh doanh Web2 trên Web3
Mục tiêu của Psy là giúp các mô hình kinh doanh Web2, từ thương mại điện tử đến trí tuệ nhân tạo (AI) tác nhân, hoạt động hiệu quả về mặt tài chính trên nền tảng Web3. Kiến trúc độc đáo của Psy, với các bằng chứng Zero-Knowledge (ZKPs) phía máy khách và kiến trúc trạng thái mở rộng theo chiều ngang (horizontally-scalable state architecture), cho phép đạt được TPS gần như không giới hạn và thời gian tạo khối (block time) chỉ tăng theo cấp số nhân (logarithmically) với số lượng người dùng.
Aleks Larsen, Tổng đối tác tại Blockchain Capital, nhận định: “Kiến trúc của Psy giải quyết rào cản cốt lõi đối với việc áp dụng Web3 rộng rãi bằng cách khắc phục sự đánh đổi giữa khả năng mở rộng và bảo mật đã kìm hãm các ứng dụng phi tập trung. Lần đầu tiên, các mô hình có độ đồng thời cao trong hệ sinh thái Web2 từ thương mại đến AI đều có thể chạy trên một nền tảng hoàn toàn phi tập trung với bảo mật cấp độ Bitcoin.”
Làm thế nào Psy đạt được thông lượng Internet?
Các blockchain truyền thống như Ethereum (khoảng 60 TPS) hay Solana (khoảng 1.000 TPS) đều đối mặt với nút thắt cổ chai: mọi node đầy đủ phải xác thực mọi giao dịch. Psy loại bỏ hoàn toàn hạn chế này bằng cách tận dụng sức mạnh tính toán phía máy khách (client-side compute). Thay vì yêu cầu mọi node xác thực từng giao dịch, người dùng tự tạo bằng chứng Zero-Knowledge (ZKPs) trên thiết bị của họ. Các bằng chứng này nhanh hơn nhiều lần để xác minh so với các giao dịch cơ bản. Mạng lưới sau đó tổng hợp chúng song song thông qua các bằng chứng ZKPs đệ quy, tạo ra một bằng chứng khối duy nhất, súc tích, xác thực hàng triệu giao dịch chỉ trong vài giây.
Trong các kịch bản thử nghiệm với một triệu người dùng, mỗi người thực hiện mười giao dịch, Psy đã xử lý 10 triệu giao dịch trong khoảng 10 giây – tương đương với thông lượng vượt quá một triệu giao dịch mỗi giây. Điều này chứng tỏ Psy có thể hỗ trợ các ứng dụng có độ đồng thời cao như DeFi on-chain, thanh toán tác nhân (agentic payments) hoặc các nền tảng mạng xã hội phi tập trung.
Định hình sự phát triển tiếp theo của Web3
Với tốc độ giao dịch nhanh hơn, kiến trúc có khả năng mở rộng và bảo mật dữ liệu tích hợp, Psy Protocol hứa hẹn sẽ đưa các mô hình kinh doanh Web3 cạnh tranh trực tiếp với các nền tảng tập trung. Đồng thời, nó trao lại quyền sở hữu và kiểm soát dữ liệu cho người dùng, thay vì để các tập đoàn công nghệ nắm giữ.
Mạng thử nghiệm công khai của Psy hiện đã đi vào hoạt động, cho phép các nhà phát triển và người dùng trải nghiệm hiệu suất của giao thức này. Kế hoạch triển khai mainnet dự kiến sẽ diễn ra vào cuối năm nay.
Vì sao Psy chọn Proof-of-Useful-Work?
Không giống như hầu hết các blockchain có thông lượng cao dựa vào cơ chế đồng thuận Proof-of-Stake (PoS), Psy xây dựng trên nguyên tắc Proof-of-Work (PoW) – cơ chế đồng thuận của Bitcoin. Các hệ thống PoS thường tập trung quyền lực vào các validator nắm giữ lượng token lớn, tạo ra rủi ro hệ thống.
Psy loại bỏ sự lãng phí năng lượng truyền thống của PoW bằng cách biến việc khai thác thành “công việc hữu ích” (useful work), cụ thể là tạo ra và tổng hợp các bằng chứng Zero-Knowledge để bảo mật giao dịch. Điều này chuyển hoạt động khai thác từ cạnh tranh lãng phí sang tạo giá trị hợp tác: thay vì chỉ dựa vào sức mạnh băm thô (raw hash power), Psy thúc đẩy mạng lưới bằng cách tối đa hóa công việc hữu ích mà thợ đào thực hiện cho người dùng.
Carter Feldman, Người sáng lập và CEO của Psy Protocol, chia sẻ: “Thương mại Web3 và nền kinh tế tác nhân chưa bao giờ mở rộng quy mô bởi người dùng phải lựa chọn giữa sự tiện lợi và phi tập trung. Psy loại bỏ sự lựa chọn sai lầm đó, cung cấp cho các nhà phát triển công cụ để xây dựng các nền tảng nhanh chóng, an toàn và có khả năng mở rộng, mang lại trải nghiệm liền mạch ngay cả khi chúng chạy hoàn toàn trên chuỗi.”
Psy Protocol nhận được sự hậu thuẫn từ các nhà đầu tư và đối tác hàng đầu như Blockchain Capital, Arrington Capital, UTXO, Anagram, Draper Dragon, CoinSummer, Amber Group, Paper Ventures, Protagonist, LBank Labs, Valhalla Capital, StarkWare, Edessa Capital, cùng các tập đoàn khai thác chiến lược F2Pool và ViaBTC Capital.
